Khmer	Pronunciation	English/Notes	#occ
ខាំ	kʰam	to bite, to sting (of an insect such as a mosquito)	22/8

Link to overview page
Link to dictionary

Expressing fear — Dialogue 1

ខ្លាចឆ្កែ
សុជាតិ៖ ម៉ាក់ ឆ្កែអ៎!
ម្ដាយ៖ ជាតិ កូនឯងខ្លាចឆ្កែធ្វើអី? វាគ្រាន់តែព្រុសតាស។
សុជាតិ៖ ខ្លាចវាខាំ។ មើលអ៎ ម៉ោហើយ ម៉ាក់!
ម្ដាយ៖ កូនឯងធ្វើខ្លាចវា វាកាន់តែម៉ោ។ កុំខ្លាច ធ្វើធម្មតាទៅ។

Expressing concern for other people's welfare — Cultural note

ប្រេងកូឡាឬក៏ប្រេងខ្យល់គឺជាថ្នាំប្រចាំគ្រួសារនៅប្រទេសកម្ពុជា។ គេលាបវានៅពេលចុកពោះ ឈឺក្បាល ឈឺសាច់ដុំ មូសខាំ វិលមុខ រួយជើង ហើមពោះជាដើម។ អាការៈមានដូចជា ក្ដៅខ្លួន មានអារម្មណ៍រងា អស់កម្លាំង គឺជាអាការៈគេហៅថា ខ្យល់។ កោសខ្យល់គឺជាវិធីព្យាបាលដោយប្រើសេនកោសលើខ្នងឬក ដែលមានលាបប្រេងកូឡាដើម្បីព្យាបាលអាការៈខ្យល់។

Admonishing someone / saying “Don’t do this!” — Dialogue 1

រតនា៖ នែ អាអូន! ម៉េចឯងទៅធាក់ឆ្កែអីចឹង? វាធ្វើអីឯង? វាដើរសុខៗសោះ។
សុវណ្ណ៖ ខ្ញុំធាក់វាលេងតាស ពូ។
រតនា៖ ចុះបើមានគេធាក់ឯងវិញ ឈឺអត់? សាកឲ្យគេធាក់មើល។ អត់ការងារធ្វើមែន? កុំធ្វើអីចឹងទៀតអា៎។ គង់តែង៉ៃណាមួយ ឆ្កែខាំឲ្យដឹងខ្លួនម្ដង។

Fruits (Sakanan) — 09 Mango

ហើយបន្ទាប់មកទៀតយើងឃើញមានផ្លែស្វាយ អញ្ចឹងនៅក្នុងរូបភាពនេះ យើងឃើញមានផ្លែស្វាយផងដែរ។ ដែលផ្លែស្វាយគឺជាផ្លែមួយប្រភេទដែលមានរសជាតិជូរ អញ្ចឹងស្វាយខ្លះគឺមានរសជាតិជូរ និងស្វាយខ្លះមានរសជាតិផ្អែម ប៉ុន្តែជាទូទៅភាគច្រើនផ្លែស្វាយគឺមានរសជាតិជូរ ដែលស្វាយខ្ចីគឺមានពណ៌បៃតង ហើយផ្លែស្វាយទុំគឺមានពណ៌លឿង អញ្ចឹងស្វាយខ្ចីពណ៌បៃតងគឺមានរសជាតិជូរខ្លាំង ចំណែកឯស្វាយទុំពណ៌លឿងគឺមានរសជាតិជូរអែមៗ បានន័យថាជូរផងផ្អែមផង ហើយគ្រាប់ស្វាយគឺធំដែលនៅចំកណ្ដាលស្វាយ អញ្ចឹងយើងអត់ញ៉ាំគ្រាប់ស្វាយបានទេ បានន័យថាគ្រាប់ស្វាយគឺរឹងនិងអត់អាចញ៉ាំបានទេ ដែលគ្រាប់ស្វាយខ្ចីគឺមានរសជាតិចត់ ចំណែកឯគ្រាប់ស្វាយទុំគឺរឹងខ្លាំង គឺយើងអត់អាចខាំបែកនោះទេ អញ្ចឹងគឺយើងញ៉ាំតែសាច់ស្វាយតែប៉ុណ្ណោះ ដែលមានរសជាតិជូរផងផ្អែមផង ដោយស្វាយខ្ចីគឺមានពណ៌បៃតង ហើយស្វាយចាស់ឬក៏ស្វាយទុំគឺមានពណ៌ក្រហម ឬក៏ពណ៌លឿង អញ្ចឹងស្វាយខ្ចីគឺយើងអាចញ៉ាំបានទាំងសំបកតែម្ដង គឺយើងអាចញ៉ាំទាំងសំបកស្វាយ ហើយនិងសាច់ស្វាយ ប៉ុន្តែយើងអត់ញ៉ាំគ្រាប់ទេ ក៏ប៉ុន្តែស្វាយទុំគឺយើងអត់ញ៉ាំសំបកទេ គឺយើងញ៉ាំតែសាច់វាតែប៉ុណ្ណោះ ដោយសារតែសំបកស្វាយទុំគឺស្វិត អញ្ចឹងវាយើងពិបាកញ៉ាំ អញ្ចឹងយើងញ៉ាំតែសាច់ស្វាយដែលមានរសជាតិជូរផងផ្អែមផងតែប៉ុណ្ណោះ។ ជាទូទៅផ្លែស្វាយគឺមានច្រើនប្រភេទ មានដូចជាស្វាយកែវរមៀត មានដូចជាស្វាយប៉ោម មានដូចជាស្វាយកែវចិន មានដូចជាស្វាយផ្សេងៗជាច្រើន ផ្សេងទៀតផងដែរ អញ្ចឹងស្វាយទាំងអស់គឺមានរសជាតិប្លែកៗពីគ្នាទៅតាមឈ្មោះរបស់វា។

Noodle Soup (Sakanan) — 16

បន្ទាប់មកទៀតរូបភាពទី ១៦ នៅក្នុងរូបភាពទី ១៦ បន្ទាប់ពីក្មេងប្រុសទាំងពីរនាក់បានលាយគ្រឿងមីរបស់គេរួចរាល់ហើយ អញ្ចឹងគេលាយគ្រឿងមីរបស់គេរួចរាល់ អញ្ចឹងបានន័យថា ត្រូវនឹងរសជាតិអ្វីដែលគេចង់បានហើយ ពួកគេក៏ចាប់ផ្ដើមញ៉ាំមីទាំងនោះ ដោយក្មេងប្រុសទី ១ គាត់ញ៉ាំមីមានទឹកស៊ុប ចំណែកក្មេងប្រុសទី ២ គាត់ញ៉ាំមីអត់ទឹកស៊ុប ឬក៏មីគោក ហើយយើងឃើញពួកគេទាំងពីរនាក់ គឺប្រើចង្កឹះម្នាក់មួយគូ ដើម្បីចាប់សរសៃមីឡើងញ៉ាំ។ អញ្ចឹងដោយសារតែសរសៃមីវែង ដោយសារតែសរសៃមីវែង ដូច្នេះយើងឃើញគេប្រើចង្កឹះ ហើយមី សរសៃមីនៅក្នុងមាត់ ហើយចុងម្ខាងនៃសរសៃមីគឺនៅក្នុងចាន។ អញ្ចឹងគឺវាពេលខ្លះ ប្រសិនបើយើងអត់ចេះញ៉ាំ គឺពិបាកញ៉ាំណាស់ ដោយសារតែវាវែងពេក អញ្ចឹងពេលខ្លះគេត្រូវប្រើចង្កឹះ ដើម្បីកាត់ផ្ដាច់សរសៃមីឲ្យខ្លី ហើយពេលខ្លះទៀតយើងប្រើធ្មេញ ដើម្បីខាំផ្ដាច់សរសៃមី។ អញ្ចឹងនៅពេលដែលយើងដាក់សរសៃមីចូលក្នុងមាត់បានខ្លះហើយ យើងប្រើធ្មេញរបស់យើង ដើម្បីខាំសរសៃមីទម្លាក់ចូលក្នុងចានវិញ។ អញ្ចឹងសរសៃមីណាដែលនៅក្រៅមាត់ គឺវាធ្លាក់ចូលទៅក្នុងចាន ចំណែកឯសរសៃមីដែលនៅក្នុងមាត់ គឺយើងទំពាញ៉ាំតែម្ដង។ ដែលជាក់ស្ដែងនៅក្នុងរូបភាពនេះ ក្មេងប្រុសទាំងពីរនាក់ គាត់បានបៀមសរសៃមីនៅក្នុងមាត់របស់គាត់ ហើយប្រើចង្កឹះដើម្បីកាត់សរសៃមីនោះឲ្យខ្លី ដើម្បីងាយស្រួលញ៉ាំ ព្រោះប្រសិនបើយើងអត់កាត់ឲ្យខ្លីទេ យើងអាចស្លាក់បាន អញ្ចឹងនៅពេលដែលមីវែងពេក នៅពេលដែលយើងលេបទៅវាអត់ផុតមាត់ ឬក៏អត់ផុតបំពង់ក ដូច្នេះវាអាចធ្វើឲ្យយើងស្លាក់បាន អញ្ចឹងយើងត្រូវកាត់វាឲ្យខ្លីៗសិន ដើម្បីងាយស្រួលញ៉ាំ។

Fruits (Sakanan) — 09 Watermelon

ហើយនៅជិតផ្លែម្នាស់នេះ យើងឃើញមានផ្លែឪឡឹកចំនួន ១ ផ្លែផងដែរ អញ្ចឹងផ្លែឪឡឹកគឺជាផ្លែឈើមួយប្រភេទដែលសម្បូរជាតិទឹក ដែលយើងឃើញផ្លែឪឡឹកគឺមានរូបរាងធំហើយមូល អញ្ចឹងផ្លែឪឡឹកខ្លះគឺមានរូបរាងមូល ផ្លែឪឡឹកខ្លះមានរូបរាងទ្រវែង ដែលសាច់នៅផ្លែឪឡឹកនៅពេលទុំគឺមានពណ៌ក្រហម ចំណែកសាច់ផ្លែឪឡឹកនៅពេលខ្ចីគឺមានពណ៌ស ប៉ុន្តែឥឡូវនេះ ឬក៏បច្ចុប្បន្ននេះ មានផ្លែឪឡឹកខ្លះគឺមានពណ៌លឿង ដែលយើងហៅថាឪឡឹកពណ៌លឿង ប៉ុន្តែសំបកឪឡឹកគឺមានពណ៌បៃតងជានិច្ច គឺបៃតងលាយសបន្តិច ដែលសរៀងបៃតង បានន័យថាបៃតងភ្លឺជាមួយនឹងបៃតងចាស់ ដែលឆ្លាស់ពណ៌គ្នា ដែលយើងឃើញសំបកឪឡឹកគឺមានបៃតងភ្លឺមួយជួរ បៃតងចាស់មួយជួរ បៃតងភ្លឺមួយជួរ អញ្ចឹងគឺឆ្លាស់ពណ៌គ្នា ប៉ុន្តែជាទូទៅឪឡឹកខ្ចីក៏ដោយ ឪឡឹកទុំក៏ដោយ គឺមានសំបកពណ៌បៃតង ហើយផ្លែឪឡឹកគឺ[មាន]ជាផ្លែមួយដែលមានគ្រាប់ច្រើនជាងគេ អញ្ចឹងនៅពេលដែលយើងញ៉ាំឪឡឹក គឺយើងអត់អាចឆ្កឹះគ្រាប់ចេញបានទេ ដោយយើងខាំទាំងគ្រាប់តែម្ដងដោយសារតែគ្រាប់ឪឡឹកតូចៗ អញ្ចឹងនៅពេលដែលយើងខាំនៅក្នុងមាត់ យើងទំពាយកសាច់ឪឡឹក ហើយគ្រាប់ឪឡឹកគឺយើងខ្ជាក់ចេញ អញ្ចឹងនៅពេលដែលយើងទំពា គឺយើងទំពាតែសាច់ឪឡឹកតែប៉ុណ្ណោះ ដូច្នេះនៅពេលដែលយើងប៉ះគ្រាប់ គឺយើងត្រូវខ្ជាក់គ្រាប់នោះចេញ គឺយើងអត់អាចញ៉ាំទាំងគ្រាប់ឪឡឹកបាននោះទេ ដោយសារតែគ្រាប់ឪឡឹកគឺរឹង [ដូច]វាតូចៗមែន ប៉ុន្តែវារឹង អញ្ចឹងវាអាចធ្វើឲ្យយើងពិបាកនៅក្នុងការញ៉ាំ ដូច្នេះយើងត្រូវតែចិតសំបក គឺយើងញ៉ាំឪឡឹកគឺយើងអត់ញ៉ាំទាំងសំបកទេ គឺយើងត្រូវចិតសំបកពណ៌បៃតងវាជាមុនសិន ហើយយើងពុះវាជាបន្ទះទ្រវែងៗ ដើម្បីងាយស្រួលញ៉ាំ ដើម្បីងាយស្រួលកាន់ញ៉ាំ ឬក៏យើងអាចកាត់វាជាកង់ៗបានផងដែរ ដោយកាត់ជាកង់ៗដូចផ្លែល្ហុង ហើយយើងយកឈើមកចាក់ញ៉ាំ អញ្ចឹងដោយសារតែផ្លែឪឡឹកគឺមានគ្រាប់ច្រើន ដូច្នេះយើងត្រូវតែខ្ជាក់គ្រាប់ចេញនៅពេលដែលយើងញ៉ាំ

Fruits (Sakanan) — 09 Orange (etc.)

ចំណែកឯបន្ទាប់មកទៀតរូបភាពទី ៩ ដដែល ប៉ុន្តែយើងឃើញនៅក្បែរផ្លែស្វាយគឺមានផ្លែក្រូច អញ្ចឹងផ្លែក្រូចគឺមានរសជាតិជូរអែមៗ បានន័យថាជូរផងផ្អែមផង ដែលផ្លែក្រូចគឺមានច្រើនប្រភេទ មានដូចជាក្រូចពោធិ៍សាត់ ក្រូចឃ្វិច ក្រូចឆ្មារ ក្រូចថ្លុង ក្រូចសើចជាដើម។ ដែលក្រូចជាទូទៅគឺមានរូបរាងខុសៗគ្នា ដោយក្រូចឃ្វិច ឬក៏ក្រូចពោធិ៍សាត់គឺមានរាងមូល ហើយក្រូចថ្លុងគឺមានរាងមូលធំ ចំណែកឯក្រូចឆ្មារគឺមានរាងតូចជាងគេ ដែលមានរសជាតិជូរខ្លាំងជាងគេ ប៉ុន្តែជាទូទៅក្រូចពោធិ៍សាត់ ឬក៏ក្រូចឃ្វិច គឺយើងមានរសជាតិជូរអែមៗឆ្ងាញ់ ដែលយើងតែងតែយកមកធ្វើជាផ្លែឈើដើម្បីញ៉ាំ ក្រោយពេលញ៉ាំអាហាររួច អញ្ចឹងក្រូច នៅពេលដែលខ្ចី គឺវាមានពណ៌បៃតង ចំណែកឯពេលទុំ ក្រូចពោធិ៍សាត់គឺមានពណ៌បៃតងដដែល ប៉ុន្តែសាច់ខាងក្នុងរបស់វាគឺមានពណ៌លឿង ប៉ុន្តែក្រូចឃ្វិចគឺមានពណ៌ សំបករបស់វានៅពេលទុំគឺមានពណ៌លឿង ហើយសាច់របស់វាគឺអត់ដូចផ្លែឈើផ្សេងទេ គឺសាច់របស់វាគឺបែងចែកចេញជាក្លែបៗ បានន័យថានៅពេលដែលយើងបកសំបក គឺយើងឃើញសាច់របស់វាមានដុំៗៗៗតែម្ដង ដែលបែងចែកជាក្លែបៗ រួចរាល់ស្រេចនៅក្នុងផ្លែ ដោយយើងគ្រាន់តែបេះក្លែបនោះយកមកញ៉ាំជាការស្រេច ប៉ុន្តែក្រូចក៏មានគ្រាប់របស់វាផងដែរ អញ្ចឹងយើងអត់ញ៉ាំគ្រាប់ក្រូចនោះទេ ដោយយើងត្រូវខ្ជាក់គ្រាប់ក្រូចចេញ ព្រោះថាគ្រាប់ក្រូចគឺរឹង ទោះបីជាវាតូចៗ ក៏ប៉ុន្តែគ្រាប់ក្រូចគឺរឹង ដូច្នេះយើងអត់ញ៉ាំទេ គឺយើងត្រូវខ្ជាក់ចេញ ហើយពេលខ្លះគឺយើងអត់ញ៉ាំសាច់ក្រូចទេ គឺយើងញ៉ាំតែទឹកក្រូចតែប៉ុណ្ណោះ ដោយយើងយកក្រូចនោះមកច្របាច់ឲ្យចេញទឹក ព្រោះថាផ្លែក្រូចគឺមានទឹកច្រើន នៅពេលដែលយើងខាំផ្លែក្រូច គឺឃើញប្រៀបដូចជាញ៉ាំទឹកក្រូចអញ្ចឹង អញ្ចឹងនៅពេលដែលវាបែកសាច់ គឺវាចេញទឹក ដូច្នេះពេលខ្លះគេគ្រាន់តែច្របាច់ទឹក គេគ្រាន់តែច្របាច់ក្រូច គឺយើងអាចញ៉ាំទឹកក្រូចបានតែម្ដង ហើយសំបកក្រូចគឺយើងអត់ញ៉ាំទេ ដោយសារតែវាមានរសជាតិហាងៗ បានន័យថានៅពេលដែលយើងញ៉ាំសាច់ក្រូចគឺផ្អែម ក៏ប៉ុន្តែសំបកក្រូចគឺយើងញ៉ាំអត់កើតទេ អញ្ចឹងគឺយើងញ៉ាំតែសាច់ក្រូចតែប៉ុណ្ណោះ។

Rainy Season (Sakanan) — 13

បន្ទាប់មកទៀតរូបភាពទី ១៣ នៅក្នុងរូបភាពទី ១៣ យើងឃើញមានមូសមួយ អញ្ចឹងសត្វមូសគឺជាសត្វមួយ ដែលជាសត្វល្អិតមួយ ដែលមានគ្រោះថ្នាក់ ដោយវាអាចចម្លងជំងឺផ្សេងៗមកដល់មនុស្សបាន ដូចជាមូសយើងឃើញមានពីរប្រភេទ គឺជាមូសខ្លា និងមូសដែកគោល។ អញ្ចឹងមូស ភាគច្រើនដែលមកខាំមនុស្ស គឺជាមូសញី។ អញ្ចឹងមូសខ្លាញី ឬក៏មូសដែកគោលញី ដោយមូសឈ្មោលគឺវាអត់ខាំមនុស្សទេ មូសឈ្មោលគឺវាបឺតលំអងផ្កា ក៏ប៉ុន្តែមូសញី គឺវាខាំមនុស្សបឺតយកឈាម។ អញ្ចឹងជាទូទៅមូសគឺតែងតែបង្កឲ្យមានជំងឺផ្សេងៗ ដូចជាជំងឺគ្រុនឈាម និងជំងឺគ្រុនចាញ់ជាដើម ដោយមូសខ្លា គឺបង្កឲ្យមានជំងឺគ្រុនឈាម ដែលមូសដែកគោល គឺមាន បង្កឲ្យមានជំងឺគ្រុនចាញ់។ អញ្ចឹងនៅក្នុងរូបភាពទី ១៣ យើងឃើញមានមូសមួយ ដែលមូសនោះគឺយើងឃើញមានជើងវាវែងៗ ជើងវែងៗចំនួនបួន ចំនួនប្រាំបី អញ្ចឹងជើងមូសគឺមានចំនួនប្រាំបី ហើយវែងៗ ហើយនៅលើខ្នងរបស់វាគឺមានស្លាបពីរ អញ្ចឹងវាមានស្លាបចំនួនពីរនៅលើខ្នងសម្រាប់ហោះហើរ ហើយមាត់របស់វាគឺមានចំពុះមួយ ចំពុះ ឬក៏ម្ជុលមួយសម្រាប់បឺតឈាមមនុស្ស នៅពេលដែលវាខាំ។ អញ្ចឹងមូសគឺមានខ្លួនបង្កង់ៗ ហើយមូសខ្លា គឺវាតែងតែខាំមនុស្សនៅពេលថ្ងៃ។ អញ្ចឹងពេលថ្ងៃ ប្រសិនបើយើងគេង នៅកន្លែងណាដែលអត់មានពន្លឺចេញចូលគ្រប់គ្រាន់ នោះមូសនឹងខាំយើងបាន ដោយនៅពេលដែលយើងគេងនៅកន្លែងអត់មានពន្លឺ ហើយយើងអត់បានពាក់អាវដៃវែង ខោជើងវែងនោះទេ អញ្ចឹងមូសខ្លាអាចខាំយើង ហើយអាចចម្លងជំងឺគ្រុនឈាមបាន។ អញ្ចឹងជំងឺគ្រុនឈាម នៅពេលដែលយើងព្យាបាលអត់ទាន់ វាអាចធ្វើឲ្យយើងមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិត ដែលយើងអាចស្លាប់បាន ដោយសារតែយើងអត់បានព្យាបាលអត់ទាន់ពេលវេលា។ អញ្ចឹងនៅពេលថ្ងៃយើងត្រូវពាក់អាវដៃវែង ខោជើងវែង ហើយត្រូវនៅកន្លែងដែលមានបន្លឺចេញចូលគ្រប់គ្រាន់ ព្រោះប្រសិនបើអត់មានពន្លឺទេ មូសខ្លាអាចខាំយើងបាន។ ហើយមូសខ្លា គឺភាគច្រើនគឺខាំតែពេលថ្ងៃតែប៉ុណ្ណោះ ចំណែកឯពេលយប់ គឺមានមូសដែកគោល អញ្ចឹងមូសដែកគោលចូលចិត្តខាំមនុស្សនៅពេលយប់។ ហើយនៅពេលដែលមូសដែកគោលខាំ គឺយើងអាចឆ្លងជំងឺគ្រុនចាញ់បាន។ អញ្ចឹងគ្រុនចាញ់វាអាចធ្វើឲ្យយើងរងា និងក្ដៅខ្លួន ហើយអាចធ្វើឲ្យយើងស្លាប់បាន ប្រសិនបើយើងព្យាបាលអត់ទាន់ពេលវេលានោះទេ។ អញ្ចឹងជាទូទៅ ទាំងពេលថ្ងៃនិងពេលយប់ យើងត្រូវប្រុងប្រយ័ត្ននៅក្នុងខែវស្សា ព្រោះខែវស្សា គឺជាខែដែលមានទឹកដក់ច្រើន អញ្ចឹងនៅពេលដែលមានទឹកដក់ មូសអាចពងនៅក្នុងទឹកដក់នោះ ដែលទៅជាដង្កូវទឹក អញ្ចឹងនៅពេលដែលដង្កូវទឹកនៅក្នុងទឹកបានមួយសប្តាហ៍ ឬក៏រយៈពេល ៧ ថ្ងៃ នោះដង្កូវទឹកនឹងញាស់ទៅជាមូស ដូច្នេះមូសអាចនឹងខាំយើងបានគ្រប់ពេល។ ដូច្នេះនៅក្នុងរដូវវស្សា យើងត្រូវតែប្រុងប្រយ័ត្ន យើងត្រូវពាក់អាវវែង អាវដៃវែង ខោជើងវែង ហើយនៅកន្លែងដែលមានពន្លឺគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីចៀសវាងកុំឲ្យមូសខាំ។